Ücretsiz izin uygulaması iş sözleşmesinin askıya alınması anlamında bir uygulamadır. Özellikle ekonomik kriz dönemlerinde ve bilhassa günümüzde Koronavirüs (Covid 19) adlı salgın hastalık döneminde işverenler; işçileri (zorla) ücretsiz izne çıkararak, ekonomik sıkıntıların işyeri üzerindeki olumsuz tesirlerinden bir nebze kurtulmaya çalışmaktadırlar. İş Kanunu’na göre, normalde işveren işçinin yazılı rızası olmadan ücretsiz izne çıkartamaz. Çıkartırsa da işçi haklı fesih yaptığında kıdem tazminatını ödemek zorundadır. Ancak, işveren, pandemi dolayısıyla uygulanan işten çıkarma yasağı döneminde dilediği işçiyi ücretsiz izne çıkartabilir. İşçi bunu haklı fesih sebebi olarak kullanamaz
Ücretsiz izin, işçinin çalışmadığı ve ücrete hak kazanmadığı dönemdir. Ücretsiz izinde geçen sürelerde işçi, ücrete hak kazamaz. Ücretsiz izinde geçen süreler kıdem tazminatına esas süre bakımından dikkate alınmaz. (Yargıtay 9. HD, 2010/1982 Esas, 2012/9363 Karar, 21.03.2012).
Ücretsiz izne çıkartılan işçiye aylık 1168 lira nakdi ücret desteği verilir. Ücret izin sırasında kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) alamazsınız. Kısa çalışma ödeneği, brüt ücretin yüzde 60’ı oranında olduğu için, nakdi ücret desteğine göre nispeten daha yüksektir. Ama kısa çalışma ödeneği alabilmeniz için, işverenin sizin için 30 Haziran 2020 tarihine kadar İŞKUR’a başvurmuş olması gerekir.
Ücretsiz izin uygulaması, işten çıkarma yasağı boyunca devam edebilir. İşten çıkarma yasağı şimdilik 17 mart 2021 tarihine kadar uzatıldı. Ancak, kanuna göre 30 Haziran 2021 tarihine kadar da uzatılması mümkündür. Dolayısıyla işveren, işten çıkarma yasağı devam ettiği sürece sizi ücretsiz izne ayırabilir.
İşverenin sizi yıldırmak, kendi isteğinizle işten ayrılmaya zorlamak amacıyla ücretsiz izne çıkartabilir. Sırf sizi yıldırmak, kendi iradenizle zorla istifa etmeniz amacıyla ücretsiz izne çıkartılabilirsiniz. Bu durum hukuki olarak geçerli bir durum değildir. Bir nevi sizi yıldırmak maksadıyla yapıldığı için bir takım hukuki haklarınız bulunmaktadır. Bu sebeplerle siz de bu yıldırı ve baskı durumuna maruz kalmışsanız iş akdinin işçi tarafından haklı fesih nedenleri olan gerekçeler bularak ihtarname ile iş akdini fesih edip, kıdem tazminatı başta olmak üzere diğer işçilik alacaklarınızı talep etme hakkı elde edebilirsiniz. Yani işveren sizi bu gibi baskı araçları kullanarak işten çıkartmadan başka haklı fesih gerekçeleri bulmanız gerekir. Örneğin, işveren sizinle aynı birimde çalışan ve aynı işi yapan diğer kişileri normal çalıştırmaya devam ederken, sizi ücretsiz izne ayırırsa eşit davranma ilkesine aykırılık iddiasında bulunabilirsiniz. İşveren, hak etmiş bulunduğunuz ücreti ödemezse veya eksik öderse bunu da haklı fesih sebebi yapabilirsiniz. Bunun için öncelikle işverene ihtar çekip, ardından haklı fesihte bulunmalısınız. Haklı fesihte kıdem tazminatı talep edebilirsiniz. Yani haklı gerekçeler derken 4857 sayılı İş Kanunun 24. Maddesinde sayılan nedenlerden bir tanesini bulmalısınız. Bu nedenleri yani kanun maddesini önceki yazılarımda sizlerle paylaşmıştım.
Özetlemek gerekirse yukarıda bahsettiğim hususlar ışığında işveren, işçilerini Ücretsiz izin uygulaması devam ettiği tarihe kadar, işçisinin rızasına gerek duymadan ücretsiz izne çıkartabilir. İşten çıkarma yasağı şimdilik 17 mart 2021 tarihine kadar uzatıldı. Ancak, kanuna göre 30 Haziran 2021 tarihine kadar da uzatılması mümkündür. Dolayısıyla işveren, işten çıkarma yasağı devam ettiği sürece sizi ücretsiz izne ayırabilir.
