Miras hukuku bakımından vefat edenin miras malvarlığının araştırılmasının yapılması büyük önem arz etmektedir. Zira miras bırakanın yasal mirasçıları tarafından mirasın paylaşımının yapılabilmesi, paylaşılamaması durumunda miras paylaşımı davasının açılması, miras bırakanın bilinen taşınmaz malvarlığını koruyup korumadığı veya para yahut ziynet eşyalarının muhafaza edilip edilmediği, aksi halde hukuka aykırı olarak mirasçılardan birisine yahut birkaçına devredildi ise muris muvazaası (mirastan mal kaçırma) davası açılmasının gerekip gerekmediği, malvarlığında bilinmeyen taşınır yahut taşınmazların bulunması durumunda tespiti ve intikallerinin yapılması vb. tüm olasılıklarda öncelikle vefat edenin terekesinin tespiti ve bu nedenle miras malvarlığının araştırılmasının yapılması gerekecektir.
Miras bırakanın vefat etmesi ile ölüm nüfus kayıtlarına işlenecek olup miras bırakanın yasal mirasçıları yahut varsa atanmış mirasçıları öncelikle veraset ilamını almalıdır. Veraset ilamı diğer bir deyişle mirasçılık belgesi noterden talep edilmeli, noter sisteminin vermemesi yahut atanmış mirasçıların yer almaması durumunda Sulh Hukuk Mahkemesinde dava açılarak talep edilmelidir. Akabinde ise miras bırakanın gayrımenkulleri var ise tapu müdürlüklerinden yazılı başvuru ile akıbetleri sorulmalıdır. Vefat edenin banka hesapları için de banka genel müdürlükleri yahut şubelerine yazılı başvuru yapılabilir. Söz konusu araştırma sürecinde veraset ilamı suretlerinin de yazılı başvurulara eklenmesinde fayda vardır. Tüm bu araştırmalar haricinde elde edilemeyen bazı mal varlıkları olabilecektir. Bunun içinde kanunun bize sağladığı kolaylık olan terekenin tespiti davası açılmalıdır.
Tereke Nedir ?
Miras bırakanın ölümü sonrasında mirasçılarına geçen malvarlığıdır. Örneğin; banka hesabındaki para, menkul veya gayrimenkuller tereke olup miras bırakanın borçları da tereke niteliğindedir.
Terekenin Tespiti Davasının Amacı Nedir?
Miras bırakan kişinin ölümü sonrasında bırakmış olduğu aktifler ve pasiflerin tespitidir. Aktif denilen mallar; menkul, gayrimenkul, para iken murisin borçları ve masraflarına ise pasif denilmektedir. Miras bırakanın aktifi ve pasifi tespit edildikten sonra pasifler aktiflerden çıkararak denkleştirme işlemi gerçekleştirilecek, denkleştirme sonucunda çıkan değer ise terekeyi oluşturmaktadır.
Terekenin Tespiti Davası Nedir?
Miras bırakana ait mal varlığının mirasçılar tarafından tam ve doğru bilinmesi her zaman mümkün olmaz. Bu hususta, mirasçılar kendi araştırmaları ile birtakım bilgilere ulaşabilir olsalar da uygulamada birçok zorlukla karşı karşıya kalabileceklerdir.
Örneğin, müteveffaya ait bir gayrimenkul hakkında araştırma yapmak üzere ilgili tapu dairesine giden bir mirasçının, her ne kadar aleniyet ilkesinden faydalanmak suretiyle kayıtlara erişebileceği düşünülse de, bunun için uzun ve yoğun bir çaba harcamakla birlikte, yeteri bilgiyi edinenememe durumu söz konusu olabilecektir. Bu araştırma sürecinde veraset ilamı, miras malvarlığının intikali gibi hususlar kimi zaman peşinen talep edilmekte ve mirasçının mirası araştırarak gerektiğinde mirasın reddi veya mal kaçırma durumlarında muvazaa nedeniyle tapu iptal davası sürecini öncelikli olarak tercih etme hakkı zarar görebilmektedir. Özellikle, gayrimenkul ile alakalı muvaazalı bir işlem veyahut bağışlama gibi önceden yapılmış sağlararası kazandırmaların mevcudiyetinin olması durumunda, gayrimenkule ilişkin geçmişe dönük tapu kayıtlarına ihtiyaç duyulacaktır. Bu türden bir işlemin mirasçı tarafından yapılabilmesi ise oldukça güç olacaktır. Tüm bunların dışında, miras bırakanın bilinmeyen mal varlıkları da söz konusu olabilmektedir. Delil tespiti niteliğinde mirasbırakanın ölümü sonrasında tüm malvarlığının tespit edilmesi talebiyle açılan bir davadır. Mirasçılar, ölen yakınlarının malvarlığına dair sağlıklı bilgisi olmadığından terekeye ilişkin tam ve net bilgi almak amacıyla tespit adına dava açılmaktadır. Tam ve doğru bir tereke hesaplaması yapılabilmesi adına, bu türden bir davanın açılması mirasçıların menfaatinin korunmasını sağlayacaktır.
Tereke tespit davası hukuki yararı olan kimseler tarafından açılabilir, bu nedenle ancak mirasçılar tarafından açılabilecektir. Tereke tespit davası açma hakkı her bir paydaşta bulunmakla birlikte, bir diğer mirasçının onayına ihtiyaç bulunmamaktadır.
Davacı tarafından dava dilekçesinde davayı açma nedeni dilekçenin konusunda belirtilerek terekenin tespiti ve resmi kurumlardan murisin taşınır ve taşınmaz malvarlığına ilişkin müzekkere yazılması talep edilmelidir.
Mirasbırakanın gayrimenkullerinin olup olmadığına dair ilgili tapu ve kadastro müdürlüğüne, taşınır olarak aracının olup olmadığına dair sorgu amacıyla trafik tesciline ve bankadaki hesaplara dair ilgili bankaya müzekkere yazılacaktır. Mirasbırakanın muvazaalı (danışıklı) olarak malvarlığını devretmiş veya bağışta bulunmuş ise ölümünden geriye dönük olarak geçmiş kayıtlarının da mahkeme tarafından ilgili yerlere müzekkere yazılması talep edilebilecektir. İhtiyati tedbir kararı verilmesi adına mahkemeye talepte bulunulabilir. Mirasçılardan birisinin mirasa dair işlem yapmasını önlemek adına mirasçıların zarara uğramaması için ihtiyati tedbir konulması yönünde istem sunulabilir. Diğer bir husus da terekenin tespiti yanında tereke temsilcisinin atanması ve mirasın taksimi (paylaştırılması) yönünde karar verilmesi talep edilebilecektir.
Terekenin Tespiti Davası Ne Zaman Açılır ?
Mirasbırakanın ölümü ile dava açmaya hak kazanan yasal veya atanmış mirasçılar, herhangi bir hak düşürücü süre veya zamanaşımı olmadığından her zaman terekenin tespiti davası açabilecektir.
Tereke Tespit Davası Yetkili ve Görevli Mahkeme?
Tereke tespit davasında görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir. Dava, mirasbırakanın Türkiye’de ölmeden önceki son ikametgah yerinde açılacaktır.
Av. HİLMİ TIRAŞ