Yazımıza başlamadan önce, haciz nedir? Hangi durumlarda haciz işlemi gerçekleşir ondan biraz bahsetmek isterim. Kısaca haciz ; kesinleşmiş bir icra takibini konusu olan belli bir para alacağının ödenmesini sağlamak için, talepte bulunan alacaklı lehine alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara icra dairesi tarafından hukuken el konulmasıdır. Ödeme emrinin yani takibin kesinleşmiş olmasına rağmen, borçlu borcunu ödemezse, alacaklı takibe devam edilmesini yani haciz isteyebilir. Böylelikle icra dairesi, borçlunun mallarını satar ve elde edilen para ile alacaklının alacağını öder.
Lakin bazı durumlarda, borçlunun mesleğine, ifa ettiği meslek gurubuna göre haciz işlemi yapılamaz ve haciz yapılamadığı gibi icra dairesi vasıtası ile mallar satışa çıkartılamaz. Bizim için konumuz açısından diğer meslek grupları değil, yukarıda bahsettiğimiz üzere çiftçilerin borçları sebebi ile, çiftçilik mesleğini, tarımsal faaliyetini idame ettiği malların haczinin mümkün olup olmadığı hususu önem arz etmektedir.
Malumunuz ve tarımsal faaliyetlerle ilgilenen emekçi çiftçiler, son zamanlarda dünyayı saran global bazda bir sorun haline gelen covid-19 salgını başta olmak üzere, ekonomik sıkıntılar sebebiyle talebin azalması, satışların düşmesi, ürün maliyetinin artması ile beraber büyük çapta zarar etmeye başladı. Elindeki avucundaki, gözü gibi baktığı ürünlerine yatıran çiftçilerimiz, bankalardan aldığı kredileri, kredi kartı borçlarını yahut kurumlara olan hizmet borçlarını ödeyemez hale geldi. Ülkemizde tarımsal faaliyetlerle uğraşan kişilerin çoğu borç batağına düşmüş durumdalar. Bir yandan geçim derdine düşen çiftçiler diğer yandan piyasaya olan borçlarını nasıl ödeyeceklerini kara kara düşünüyorlar. Bankalara ve diğer kurumlara olan borçlarını ödemek konusunda bir çözüm bulamayan çiftçilere karşı, alacağını almak isteyen alacaklılar tarafından icra takibi başlatılıyor. Alacaklılar başlattıkları icra takipleri ile borçlu çiftçilerin taşınır ve taşınmaz mallarını haczedip sattırarak alacağını tahsil etmeye çalışıyor.
Alacaklıların alacağını alabilmesi için devletin egemenlik gücünü kullanmasına izin veren kanun koyucu, bir yandan çiftçilerin faaliyetlerine devam edebilmesi için çiftçilere özel hükümler öngörmüştür. Bu kapsamda çiftçilere karşı başlatılan icra takiplerinde, çiftçiye ait her mal haczedilemeyeceği gibi alacaklının bu yöndeki talebinin reddedilmesi gereklidir. Ancak uygulamada çifçilerin icrada uygulanacak usul ve esasları bilmemesinden faydalanarak alacaklılar tarafından hukuka aykırı işlemler yapılmaktadır. Ve bu bilmemeden kaynaklı çiftçilerimiz elinde olan tarlalarından, traktörlerinden olmaktadırlar.
Borçlunun ekonomik değeri bulunan mal ve alacaklarının haczedilebileceği kabul edilir. Ancak İcra ve İflas Kanununda, borçlunun ve ailesinin yaşaması, ekonomik varlığını devam ettirebilmesi gibi nedenlerle borçlunun bazı haczedilemeyen mal ve hakları istisnai olarak düzenlenmiştir. Haczedilemeyen mallar ve haklar hakkındaki hükümler; ilamlı icra, ilamsız icra ve ihtiyati hacizde uygulanır. Genel olarak İcra ve İflas Kanununun 82/4 maddesinde düzenlenen ; Borçlu çiftçi ise, kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer teferruatı ve tarım aletleri haczedilemez. Maddesidir. Bu madde ile Kanun koyucu üretimin bel kemiği olan çiftçilerin tarımsal faaliyetlerinin duraksamadan devam ettirebilmesi için çiftçiye ait bazı malların haczedilemeyeceğini öngörmüştür. Bu mallar;
*İİK 82 uyarınca çiftçinin ailesi ve kendisinin geçimi için zorunlu olan arsa ve hayvanları ile tarımsal faaliyetlerde kullandığı nakil vasıtaları ile tarımsal ekipmanları, icra takibi kapsamında haczedilemez. Ancak, çiftçinin geçimi dışında kalan arsaları, hayvanları ve tarımsal ekipmanlarına haciz tatbik edilebilir.
*Borçlu çiftçi ile ailesinin geçimi için zorunlu olmak kaydıyla çiftçinin tercih edeceği bir adet süt veren ineği veya 3 adet koyunu hakkında haciz uygulanamaz.
*Çiftçilerin, bir sonraki ekim döneminde, toprağa ekmeyi planladığı mahsuller hakkında da haciz tatbik edilemez. Ancak çiftçinin ekebileceğinden fazla bulunan kısım için alacaklının talebi ile haciz uygulanabilir.
*Tarımsal faaliyet ile uğraşan kişinin bağı, bahçesi varsa veya meyve ile sebze yetiştiriciliği ile uğraşıyorsa, geçiminin buna bağlı olması kaydıyla çiftçinin bağ ve bahçesine haciz tatbik edilemez. Ayrıca çiftçinin bu tarımsal faaliyeti gerçekleştirmek için kullandığı ekipmanların da haczi caiz değildir.
*Hayvancılıkla uğraşan çiftçilerin, geçimleri için zaruri olması kaydıyla yetecek sayıda büyükbaş hayvanı ile bu hayvanların 3 aylık yemleri ve kalacak yerleri hakkında haciz tatbik edilemez.
HACZİ CAİZ OLMAYAN MALLARIN HACZEDİLMESİ DURUMUNDA
Yukarıda saydığımız üzere çiftçiler aleyhine başlatılan icra takiplerinde haczedilemeyecek mallar kanun koyucu tarafından düzenlenmiştir. Kanun metninin açık olmasına rağmen, çiftçinin bu malları üzerine haciz işlemi uygulanması halinde çiftçiler haczin kaldırılması için İCRA MÜDÜRLÜKLERİNE şikayet yoluna başvurmalıdırlar. Şikayet yoluna giden çiftçiler, haczedilen malların kanuna aykırı olarak haczedildiğini ispatlamak üzere icra memurunun işlemini şikayet edebilirler. İcra mahkemesi tarafından incelenen şikayet, kabul edilmesi halinde icra memurunun haciz işlemi kaldırılarak haczedilen mallar çiftçiye iade edilir. Ayrıca kanuna aykırı uygulanan haciz işleminden zarar gören çiftçiler, tazminat davası açarak zararların tazmin edilmesini de talep edebilirler.
Av. HİLMİ TIRAŞ